In mei van dit jaar (2015) herdenken wij dat het 75 jaar geleden is dat Nederland door de Duitsers werd bezet en 70 jaar geleden door de geallieerden bevrijd. Om dat te herdenken verscheen op 24 april bij ons een boek waarin de gehele bezettingsperiode weer tot leven komt: Oorlogsdagboek van Han de Wilde 1940-1945. Het origineel van dit nauwkeurig bijgehouden oorlogsdagboek bestaat uit 12 schoolschriften in bewaring bij het Leids Archief. Twee Leidse historici, A.D. van Berge Henegouwen en J.A.van Doorn-Beersma, bewerkten deze handgeschreven notities tot een fraai boekje dat een goed beeld geeft van het verloop van de oorlogshandelingen en het dagelijks leven van de Leidenaren onder nazistisch regime.

Han de Wilde (1907-1974) was in zijn tijd een bekend Leidenaar. Hij was winkelier in de Breestraat, zijn Manufacturen- en Beddenhandel was gevestigd in het pand dat later Boekhandel Kooyker zou worden. Maar hij was vooral bekend en gezien vanwege zijn vele andere activiteiten. Als actief bestuurslid van de 3 October Vereniging ontwierp en organiseerde hij de jaarlijkse optocht. Hij had een grote voorliefde voor historische onderwerpen. Voor het programmaboekje bestudeerde hij de geschiedenis van het Leidse verleden. Zijn teksten gaven dan ook blijk van gedegen kennis en werden zeer gewaardeerd.

Hij was secretaris van de Koninklijke Toneelvereniging ‘Litteris Sacrum’, schreef toneelstukken en sketches en speelde hoofdrollen. Hij is zelfs wel eens ingevallen bij het Amsterdams Toneel toen Ko Arnoldi, toentertijd een geliefd acteur, wegens ziekte verstek moest laten gaan. In 1941 werd zijn stuk ‘Als muggen om de kaars’ door de destijds populaire variété-artist Lou Bandy omgewerkt tot de revue ‘De drie vrijgezellen’. Hij schrijft daarover nog in zijn dagboek toen tijdens de bezetting Lou Bandy het optreden werd verboden en De Wilde daarvan de inkomsten miste. Na de oorlog was hij jarenlang voorzitter van en drijvende kracht achter de Leidse Volksuniversiteit K & O.

Vanaf de mobilisatie werkte De Wilde bij de Luchtbeschermingsdienst LBD. De LBD wijkbesturen gaven voorlichting aan de bevolking over het gebruik van schuilkelders bij bombardementen en het verduisteren van vensters en deuren zodat bewoonde gebieden geen doelwit konden vormen voor vijandelijke vliegtuigen. Heel de oorlog bleef hij actief als plaatsvervangend wijkhoofd: hij gaf cursussen ‘zelfbescherming’, verleende assistentie bij rampen zoals het bombardement op het station en assisteerde bij de distributie van voedingsmiddelen.

In zijn dagboek deed hij nauwgezet verslag van de gebeurtenissen in de bezettingstijd. Bij het dagboek werd ook nog een ‘Nawoord’ gevonden dat hij kennelijk niet lang na de bevrijding schreef. Daaruit blijkt dat hij plannen gehad moet hebben om het dagboek te publiceren als ‘herinnering aan de verschikkelijke tijden die wij beleefden’ maar vooral om ons ervan bewust te maken hoe belangrijk het is om in vrijheid te kunnen leven. Het zou hem veel plezier doen te weten dat een eerste exemplaar van zijn dagboek nu alsnog op 24 april aan zijn dochters uitgereikt is.

Om de sfeer van de tijd waarin het werd geschreven weer te geven is het oorlogsdagboek integraal overgenomen in de toenmalige spelling. Het overvloedig gebruik van leestekens is veelal gehandhaafd. Het ondersteunt De Wilde’s manier van vertellen. Ironische vraagtekens en woedende uitroeptekens geven zijn stemming weer van het moment. Een extra dimensie geven bijgevoegde documenten als distributiebonnen, krantenknipsels en propagandamateriaal uit de tijd. Voor een beter begrip van de toenmalige gebeurtenissen werd besloten tot een uitgebreide annotatie.

Voor Leidenaren en andere belangstellenden een rijk tijdsdocument.